एक्शन संचार

धरानको पिण्डेश्वर मन्दिर, हिन्दू धर्मावलम्बीहरूको एक महत्वपूर्ण धार्मिक स्थल, विशेषगरी श्रावण महिनामा बोलबमका लागि चर्चित छ। यहाँ कोशीको चतराबाट जल लिएर खाली खुट्टा पैदल यात्रा गर्दै भक्तजनहरू पिण्डेश्वर मन्दिरमा जल चढाउने प्रचलन छ। यो मन्दिर केवल एक धार्मिक स्थल मात्र नभई धार्मिक पर्यटनको प्रमुख गन्तव्य बन्नसक्ने सम्भावना बोकेको स्थान हो। यद्यपि, पछिल्लो केही वर्षहरूमा भक्तजनहरूको आगमनमा कमी देखिनु र धार्मिक पर्यटनले अपेक्षित लाभ नपाउनुले पिण्डेश्वर मन्दिरको महिमा र व्यवस्थापनमा प्रश्नचिन्ह खडा गरेको छ।

पिण्डेश्वर मन्दिरको महिमा

—————————

पिण्डेश्वर मन्दिरको धार्मिक महिमा अवर्णनीय छ। यो मन्दिरमा श्रावण महिनामा विशेषगरी बोलबमको महत्त्व अत्यन्त ठूलो छ। बोलबम भनेको भगवान शिवको आराधना गर्दै जल चढाउने धार्मिक अनुष्ठान हो, जसमा भक्तजनहरू लामो यात्रा तय गर्दै खाली खुट्टा जल चढाउन पिण्डेश्वर मन्दिरमा पुग्छन्। हिन्दू शास्त्रहरूमा भगवान शिवको कृपा प्राप्त गर्नको लागि बोलबमको अनुष्ठानलाई विशेष मान्यता दिइएको छ। विशेषगरी भारत र नेपालको तराई क्षेत्रका भक्तजनहरू यस मन्दिरमा दर्शनका लागि आउने गर्छन्। पिण्डेश्वरको महिमा केवल धार्मिक मात्र नभई सामाजिक र सांस्कृतिक रूपमा पनि महत्वपूर्ण छ, जसले यस मन्दिरलाई नेपालकै प्रमुख धार्मिक पर्यटन गन्तव्य बनाउन सक्ने सामर्थ्य राख्छ।

धार्मिक पर्यटनको चुनौती र भक्तजनहरूको गुनासो

———————————————

यद्यपि, पिण्डेश्वर मन्दिरमा आउने भक्तजनहरूको संख्या विगतको तुलनामा घटिरहेको छ। यसको प्रमुख कारणहरूमा, धरान उपमहानगरपालिकाले सरसफाई र बाटोघाटो निर्माणमा उल्लेखनीय प्रगति गरे तापनि, मन्दिर जाने मुख्य मार्गमा रहेका ससाना खाल्डाहरू, निर्माण सामग्रीको अवशेषले भक्तजनहरूको खुट्टामा चोट पुर्‍याउनु, तथा स्थानीयहरूबाट राम्रो व्यवहार नपाउनु रहेका छन्। विशेषगरी भारत र नेपालको तराईबाट आउने भक्तजनहरू स्थानीयहरूले राम्रो व्यवहार नगरेको भन्दै गुनासो गर्ने गरेका छन्।

व्यवस्थापन समितिको कमजोरी

—————————

पिण्डेश्वर मन्दिर व्यवस्थापन समितिले उचित समन्वय गर्न नसक्नु, विशेषगरी नेपाल पर्यटन बोर्ड, स्थानीय सरकार र सामाजिक संघसंस्थाहरूसँग सहकार्य गर्न असफल हुनु, यो मन्दिरमा भक्तजनहरूको घट्दो संख्याको अर्को प्रमुख कारण हो। समितिको व्यवस्थापनमा देखिएको कमजोरीले धार्मिक पर्यटनलाई बल पुर्‍याउन नसक्नु र भक्तजनहरूमा नकारात्मक सन्देश प्रवाह हुनु, धार्मिक पर्यटनको विकासमा प्रमुख अवरोध बनेको छ।

समाधानका उपाय

————–

धार्मिक विश्लेषकहरूका अनुसार, पिण्डेश्वर मन्दिरमा धार्मिक पर्यटनलाई प्रोत्साहन गर्न र भक्तजनहरूको संख्या बढाउनका लागि केही महत्वपूर्ण उपायहरू अपनाउनुपर्ने आवश्यकता छ। पिण्डेश्वर जाने मार्गमा रहेका अव्यवस्थित घरहरूलाई उचित मुआब्जा दिएर व्यवस्थापन गर्नुपर्ने, बाटो सुधार गरी भक्तजनहरूको सुविधाका लागि आवश्यक प्रबन्ध गर्नुपर्ने, तथा मन्दिरको आसपासमा ध्यान केन्द्रहरू, रुद्राक्ष, बर, पिपल लगायतका वृक्षहरू रोपेर वातावरणीय सौन्दर्यता बढाउनुपर्ने हुन्छ।

छिमेकी राष्ट्र भारतमा समेत पिण्डेश्वर मन्दिर र बोलबमको व्यापक प्रचारप्रसार गर्न सके ठूलो संख्यामा भारतीय पर्यटकहरूलाई आकर्षित गर्न सकिने र धार्मिक पर्यटनमार्फत नेपालको आर्थिक विकासमा पनि योगदान पुर्याउन सकिने विश्लेषकहरूको तर्क छ। साथै, स्थानीय जनताको व्यवहारमा सुधार ल्याउन र भक्तजनहरूप्रति सद्भावपूर्ण वातावरण सिर्जना गर्नका लागि सामाजिक संघसंस्थाहरूको सक्रिय सहभागिता अनिवार्य छ।

निष्कर्षमा, धरानको पिण्डेश्वर मन्दिरको धार्मिक महिमा अपार छ, तर धार्मिक पर्यटनको अपेक्षित फाइदा उठाउन व्यवस्थापनमा सुधार आवश्यक छ। भक्तजनहरूको गुनासो समाधान गर्दै मन्दिरको प्रचारप्रसारलाई बलियो बनाउन सके, पिण्डेश्वर मन्दिरले नेपाललाई धार्मिक पर्यटनको प्रमुख गन्तव्य बनाउन ठूलो भूमिका खेल्न सक्छ।